Jak dobrać gniazdko elektryczne i łącznik elektryczny

Jakość:

Przy zakupie osprzętu instalacyjnego warto zawsze kierować się jakością. Instalacje elektryczne projektuje się na lata, warto więc postawić na rozwiązania, które nas nie zawiodą.

Design:

Z pozoru nieistotne elementy, jakimi są łączniki i gniazdka, mogą być idealnym wykończeniem wnętrza podkreślając jego charakter. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z wyboru, jaki producenci starają się zapewnić klientom, a wybór ten jest wręcz kolosalny – od skromnych, klasycznych rozwiązań w najbardziej typowych kształtach i kolorach, przez rozwiązania z kolorowych plastików lub imitacji drewna, po drewno naturalne, kamień, metal, szkło lub inne ekskluzywne materiały.

Producenci zwykle nadają nazwy produktom o podobnym designie ułatwiając wybór. Przy wyborze najłatwiej więc będzie kierować się typem (rodziną) – produkty z tej samej rodziny będą się charakteryzować nie tylko podobnym wykończeniem, ale także stopniem ochrony, zastosowaniem itp.

Projektując lub odnawiając instalację warto zastanowić się, ile gniazd lub łączników będzie potrzebnych w danym miejscu i zestawić odpowiedni komplet (do ramki danej rodziny można zamontować zarówno gniazda różnego typu –elektryczne, telewizyjne, głośnikowe, komputerowe, jak i łączniki, ściemniacze i inne elementy osprzętu, uważając jedynie, by rodzina była dopasowana).

Kiedy ogranicza nas przestrzeń robocza warto zastanowić się nad gniazdkami lub łącznikami podwójnymi (dwa gniazda lub łączniki w pojedynczej ramce). Niektórzy producenci oferują nawet potrójne rozwiązania, jednak w przypadku gniazdek zwykle łączy się to z rezygnacją z uziemiającego bolca.

Podwójne łączniki warto zastosować tam, gdzie łączone będą dwa obwody – np. gdy żyrandol ma więcej niż jedno źródło światła, możemy każde ze źródeł włączać osobno.

W niektórych rozwiązaniach bardziej praktyczne mogą okazać się gniazda montowane w podłodze lub kolumny podłogowe. Wszystko zależy oczywiście od pomysłu i wizji instalatora (projektanta).

W słabo oświetlonych pomieszczeniach warto zastosować elementy z podświetleniem ułatwiającym odnalezienie kontaktu. Dostępne są także gniazdka elektryczne z podświetleniem sygnalizującym zasilanie.

Kwestia bezpieczeństwa:

Przy doborze gniazd warto zwrócić uwagę na uziemienie. Najczęściej wykorzystywanym w Polsce standardem jest gniazdo typu E (potocznie nazywane czasem gniazdem francuskim) – uziemienie w tym przypadku występuje w postaci bolca między otworami zasilającymi (na osi przesuniętej względem osi zasilania).

Rzadziej wykorzystywanym, jednak obecnym na polskim rynku jest gniazdo typu F (zwane potocznie schuko lub standardem niemieckim). Uziemienie w tym przypadku występuje w postaci sprężynujących blaszek w górnej i dolnej części złącza.

Na rynku można spotkać wtyczki pasujące do obu standardów – nazywane wtyczkami hybrydowymi (o oznaczeniu C/E/F).

Złącza typu E i F produkowane są do obciążenia maksymalnym prądem 16A.

Poniższy obrazek przedstawia typy gniazd i wtyczek do nich pasujących.

Gniazdo francuskie (E) Schuko (F) Gniazdo hybrydowe (CEF)
Pierwsza cyfra dotyczy stopnia ochrony przed ciałami stałymi: Druga cyfra określa stopień ochrony przed wodą:
0 - brak ochrony 0 - brak ochrony
1 - ochrona przed obiektami większymi niż 50 mm (przypadkowe dotknięcie dłonią) 1 - ochrona przed kroplami wody spadającymi swobodnie pionowo
2 - ochrona przed obiektami większymi niż 12,5 mm (przypadkowe dotknięcie palcem) 2 - ochrona przed kroplami wody spadającymi swobodnie z odchyleniem do 15 stopni
3 - ochrona przed obiektami większymi niż 2,5 mm (przypadkowy kontakt z narzędziem, przewodem itp.) 3 - ochrona przed kroplami wody spadającymi swobodnie z odchyleniem do 60 stopni
4 - ochrona przed obiektami większymi niż 1 mm (przypadkowy kontakt z cienkim drutem, wkrętem itp.) 4 - ochrona przed kroplami wody spadającymi lub rozpryskiwanymi pod dowolnym kątem (deszcz)
5 - ochrona przed pyłem (możliwe przenikanie pyłu w niewielkich ilościach, nie zakłócających prawidłowego działania) 5 - ochrona przed skierowanym strumieniem wody
6 - pyłoszczelność (całkowita ochrona przed kontaktem i przedostaniem ciał stałych) 6 - ochrona przed silnym strumieniem wody lub falą
7 - ochrona przed zalaniem przy zanurzeniu w wodzie do 1 m, w czasie nie dłuższym niż 30 minut
8 - ochrona przed zalaniem przy zanurzeniu ciągłym w wodzie (dla kryteriów określonych przez producenta; w niektórych przypadkach stopień 8 oznacza obudowę hermetyczną)

Przy wybieraniu gniazdek do domów z dziećmi warto kupić gniazda z plastikowymi przesłonami torów. Zapobiegają one wsadzeniu do gniazdka drobnych przedmiotów (np. kabla lub śrubokręta). Przesłony automatycznie się chowają, gdy do gniazdka wsadzana jest wtyczka. Na gniazdkach tego typu nie warto oszczędzać – w gniazdkach gorszej jakości osłony mogą okazać się niemałym utrudnieniem przy wkładaniu wtyku, a same przesłony mogą pękać lub przesuwać się w środku gniazda. W gniazdkach z górnej półki problem taki nie występuje – przesłony nie utrudniają regularnego użytkowania, a ich żywotność jest bardzo wysoka.

Kwestią bezpieczeństwa jest także wspomniane wcześniej podświetlenie łączników ułatwiające nawigację w słabo oświetlonych pomieszczeniach lub w nocy. Warto jednak podświetlane łączniki zastosować w pomieszczeniach, w których się nie śpi – podświetlenie bowiem może przeszkadzać w zasypianiu.

Typ instalacji:

Przy budowie lub generalnym remoncie domu instalacje projektuje się zwykle jako podtynkowe – układane w peszlu pod tynkiem, gdzie ze ściany wystaje jedynie gniazdko lub łącznik. W takim przypadku przy wymianie starych lub instalacji nowych gniazdek w ofercie szukać należy gniazdek podtynkowych.

Gdy instalacja jest skończona, żaden remont nie jest przewidziany, a kucie ścian nas nie interesuje, warto przemyśleć instalację natynkową. W wielu przypadkach korytka natynkowe można dopasować do wystroju wnętrza (na rynku można znaleźć nawet korytka imitujące drewno). Co prawda oferta natynkowych gniazd i łączników nie jest jednak tak bogata jak łączników podtynkowych – bez trudu jednak znaleźć można elementy o wysokim stopniu ochrony lub w mniej typowym kolorze.

Typy łączników:

Na początku warto zapoznać się z podziałem łączników ze względu na ich działanie:

  • Monostabilne ( odbijające) – po zwolnieniu łącznika sprężyna odbija przycisk powodując powrót do pierwotnego stanu (mogą występować w formie wielopozycyjnych łączników – np. żaluzjowych)
  • Bistabilne – po zwolnieniu łącznika przycisk nie wraca do poprzedniego stanu.
 

W ofercie łączników instalacyjnych znaleźć można różne typy odpowiednie do różnych zastosowań:

Łącznik pojedynczy Łącznik pojedynczy – posiadający pojedynczy przycisk, łączący elementy instalacji w obrębie jednego obwodu. Stosowany np. przy łączeniu instalacji oświetleniowych w obrębie jednego pomieszczenia. Jest to łącznik bistabilny.

 

Łącznik dwubiegunowy Łącznik dwubiegunowy – posiada pojedynczy przycisk, łączący elementy instalacji w obrębie dwóch obwodów. Stosowany np. przy łączeniu obwodów o różnych napięciach. Jest to łącznik bistabilny.

 

Łącznik schodowy Łącznik schodowy – posiadający pojedynczy przycisk zmieniający stan instalacji na przeciwny. Stosowany na klatkach schodowych, korytarzach i w innych pomieszczeniach, w których potrzebna jest możliwość sterowania obwodem z dwóch miejsc (np. na piętrze i parterze). Stosowany w parach. Jest to łącznik bistabilny.

 

Łącznik krzyżowy Łącznik krzyżowy – posiadający pojedynczy przycisk zmieniający stan instalacji na przeciwny. Stosowany między dwoma łącznikami schodowymi. Jest to łącznik bistabilny.

 

 

Łącznik świecznikowy Łącznik świecznikowy – posiadający wiele przycisków, łączących elementy instalacji w obrębie jednego lub wielu obwodów. Stosowany zwykle przy załączaniu światła w oprawach o więcej niż jednym źródle. Jest to łącznik bistabilny.

 

Łącznik dzwonkowy Łącznik dzwonkowy – posiadający jeden przycisk, łączący elementy instalacji w obrębie jednego obwodu. Jest to przycisk monostabilny.

 

 

Łącznik żaluzjowy Łącznik żaluzjowy – posiadający jeden przycisk (rzadziej dwa przyciski), łączący elementy instalacji w obrębie dwóch obwodów uniemożliwiając ich jednoczesne załączenie. Najczęściej stosowany do sterowania żaluzjami. Jest to łącznik monostabilny.

W razie problemów z podłączeniem zapraszamy do zapoznania się z poradnikami: Jak zamontować gniazdko elektryczne? i Jak zamontować włącznik światła? Zostały w nich wyjaśnione sposóby podłączenia różnych typów osprzętu.

Ściemniacze

Przy projektowaniu lub modernizacji instalacji warto zapoznać się także z ofertą ściemniaczy oświetleniowych stosowanych w klasycznych oprawach łączników światła. Mają one szczególnie praktyczne zastosowanie w sypialniach, salonach lub innych pomieszczeniach użytkowych, w których przytulna atmosfera może być kluczowym elementem. Przy doborze ściemniacza należy zwrócić uwagę na źródło światła, które będzie ściemniane (więcej informacji o doborze źródła światła znajduje się w tym artykule). Większość ściemniaczy nadaje się do stosowania z klasycznymi żarówkami, jednak przy regulacji świetlówek energooszczędnych lub źródeł LED warto zapoznać się z instrukcją ściemniacza.