Natężenie oświetlenia w pomieszczeniach. Minimum, maksimum, optimum

Projektując oświetlanie danego pomieszczenia należy ustalić, jakiego rodzaju prace wzrokowe będą w nim wykonywane. Następnie, w oparciu o normy oświetleniowe, dobiera się wartości takich parametrów, jak poziom natężenia oświetlenia, jego równomierność i odpowiednia barwa.

Podstawą sprawnego i zdrowego funkcjonowania ludzkiego oka jest odpowiedni poziom natężenia światła, który umożliwia spostrzeganie. Wielkość tę wyraża się w luksach (lx). W pomieszczeniach natężenie oświetlenia wynosi najczęściej 100-750 lx, natomiast na zewnątrz 2000-5000 lx w pochmurny dzień, a w dniu słonecznym nawet 100 000 lx.

Aby ludzkie oko pracowało najsprawniej, należy zapewnić także równomierne natężenie oświetlenia ograniczające zjawiska olśnienia oraz odpowiednią barwę światła i odpowiednią zdolność oddawania barw przez światło.

Poziom natężenia światła w pracy

Zainstalowany w miejscu pracy system oświetlenia powinien spełniać wymagania zawarte w normie oświetleniowej „PN-EN 12464-1: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.”. Z przepisów wynika, że na stanowisku pracy optymalna wartość natężenia światła to 200 – 300 luksów w przypadku pracy fizycznej i 500 luksów dla stanowisk komputerowych. Najwyższe natężenie światła stosuje się w przypadku pracy wymagającej ogromnej precyzji (np. w zakładach jubilerskich stosuje się lampy świecące z natężeniem nawet 1000 lx).

W przypadku oświetlenia miejsca pracy prawo dopuszcza zwiększenie natężenia w stosunku do ustalonych wartości w kilku określonych przypadkach. Chodzi m.in. o wygodę widzenia i dobre samopoczucie, ergonomię widzenia, doświadczenia praktyczne, bezpieczeństwo czy też aspekt ekonomiczny. Możliwe jest jednak zwiększenie tylko o jeden stopień, zgodnie z zalecaną skalą stopniowania natężenia: 20 – 30 – 50 – 75 – 100 – 150 – 200 – 300 – 500 – 750 – 1000 – 1500 – 2000 – 3000 – 5000. Oznacza to, że przy wymogu wynoszącym 500 lx, można zwiększyć natężenie oświetlenia do 750 lx i nadal wszystko będzie zgodne z regulacjami PN.

Dla zdrowia i wygody pracowników należy zadbać także o to, żeby natężenie oświetlenia sąsiadujących ze sobą pomieszczeń nie różniło się za bardzo. W regulacjach prawnych wprowadzono wymóg zachowania odpowiednich wartości średnich natężenia na poziomie nie przekraczającym stosunku 5:1. Oznacza to, że jeśli w jednym pokoju wartość ta wynosi 500 lx, w sąsiednim nie może być mniejsza niż 100 lx.

Natężenie światła w mieszkaniach i domach

Minimalne natężenie oświetlenia w mieszkaniu różni się w zależności od pomieszczenia i z reguły niższe wartości ma w miejscach przeznaczonych do relaksu, a wyższe tam, gdzie odbywa się jakaś praca. Zapisy Polskiej Normy „PN-EN 12464-1 Technika świetlna. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.” zawierają kilka wymagań, które odnieść można do warunków domowych. Wynika z nich, że w ciągach komunikacyjnych, korytarzach, na schodach wystarczy 50 do 100 luksów (przy czym wartość tę należy zmierzyć przy podłodze). Dla stołu w jadalni jest to 200 luksów, ale dla blatu w kuchni, na który przygotowywany jest posiłek powinno być już 300 luksów. Biurku do nauki należy oświetlić z natężeniem 500 lx, ale jeśli wykonywane są przy nim bardzo precyzyjne i długotrwałe prace, to lepiej zadbać o 750 lx.

Najnowocześniejsze technologie stosowane przy oświetleniu LED pozwalają sterować barwą i ilością światła. W niektórych rozwiązaniach natężenie światła można zmniejszać i zwiększać nie tylko przy pomocy przełącznika, ale także np. korzystając ze specjalnej aplikacji mobilnej.

Zbyt słabe światło, a więc praca o zmroku lub w ciemnej części pokoju nuży oczy i może być powodem różnych dolegliwości. Dlatego szczególnie pomieszczenia przeznaczone do pracy wzrokowej (np. szkoły, pracownie) powinny posiadać stosowną liczbę wysokich okien, a także odpowiednio zaprojektowane sztuczne oświetlenie. Światło sztuczne powinno być zbliżone do światła dziennego, a więc dostatecznie jasne, rozproszone i nie powodujące rażenia.