Rodzaje przekaźników elektrycznych

Przekaźniki to elektrycznie sterowane urządzenia, które otwierają i zamykają obwód elektryczny, aby wpłynąć na pracę innych urządzeń w tym samym lub innym obwodzie. Służą do przełączenia stanu złącza w efekcie zmiany jakiejś wielkości fizycznej.

Przekaźnik ma kilka podstawowych zadań, wśród których pierwszym jest galwaniczne oddzielenie (separacja) pomiędzy sekcją sterowania i sekcją przełączania, a drugim przełączanie obciążeń dużej mocy z wysokim napięciem i / lub prądem o wysokim natężeniu przy małym zużyciu energii, nawet przy małych sygnałach elektrycznych. Dzięki przekaźnikom sygnały o większej amplitudzie, większym poziomie napięć lub prądów mogą wywoływać skutki w obwodach, w których obowiązują inne poziomy sygnałów. Przekaźniki stosuje się również do zwielokrotniania sygnałów.

Przekaźnik reaguje na zmianę pewnej wejściowej wielkości fizycznej (na przykład napięcia, natężenia prądu, ciśnienia płynu, temperatury) w taki sposób, że po przekroczeniu pewnej jej wartości sygnał wyjściowy zmienia się skokowo (najczęściej z włącz na wyłącz albo odwrotnie).

W zależności od tego, jaką wielkość fizyczną monitoruje urządzenie, wyróżniamy przekaźniki fotoelektryczne, styczniki (dotyczą napięcia lub prądu), przekaźniki czasowe oraz programatory czasu, czy też czujniki i regulatory temperatury. Konstrukcja przekaźnika jest różna w zależności od przeznaczenia (np. przekaźniki elektromagnetyczne działają na zasadzie elektromagnesu przyciągającego żelazną kotwiczkę). Poniżej prezentujemy najpopularniejsze rodzaje przekaźników.

Przekaźniki elektromagnetyczne

Przekaźniki elektromagnetyczne działają w ten sposób, że prąd płynący w zwojnicy przekaźnika wywołuje pole magnetyczne, które przyciąga stalową zworę (zwaną też kotwicą). Ta natomiast zamyka lub otwiera odpowiedni styk albo ich zestaw.

Przekaźniki monostabilne i bistabilne

Przekaźnik monostabilny zmienia stan pod wpływem wielkości zasilającej o odpowiedniej wartości i wraca do stanu poprzedniego, gdy wymieniony czynnik zaniknie albo odpowiednio zmieni się jego wartość.

Natomiast przekaźnik bistabilny (nazywany też zatrzaskowym alb impulsowym) zmienia stan pod wpływem wielkości zasilającej o odpowiedniej wartości, ale pozostaje w tym stanie również po zaniku tej wielkości. Do powrotu do stanu poprzedniego konieczne jest ponowne przyłożenie wielkości zasilającej o odpowiedniej wartości.

Przekaźnik polaryzowany

Przekaźnik polaryzowany jest to przekaźnik z magnesem trwałym, dającym dodatkową siłę magnetyczną, co pozwala na zmniejszenie zużycia energii. Wielkość zasilająca musi mieć właściwą biegunowość.

Przekaźniki statyczne

Przekaźnik statyczny (nazywany też półprzewodnikowym) w działaniu wykorzystuje elementy elektroniczne, magnetyczne, optyczne lub inne, ale nigdy nie ma w nim elementów ruchomych.

Brak części ruchomych sprawia, że urządzenia te pracują cicho, co ma duże znaczenie w pomieszczeniach mieszkalnych, biurach itp. Ten rodzaj przekaźników cechuje też wysoka odporność na wstrząsy, wibracje i zanieczyszczenia środowiskowe, szybkość działania i wysoka częstotliwość pracy.

Przekaźniki czasowe

Przekaźniki czasowe mogą realizować kilka funkcji, w tym przede wszystkim opóźnione załączanie i wyłączanie. Czynności w tym zakresie mogą być realizowane cyklicznie w ustawionych odstępach czasu i z uwzględnieniem przerw. Przekaźniki czasowe służą do sterowania czasowego w różnych systemach stosowanych w budownictwie (np.: wentylacji, ogrzewania, oświetlenia, sygnalizacji).

Przekaźniki priorytetowe

Przekaźniki priorytetowe stosowane są np. gdy w obwód prądowy podłączone są dwa (lub więcej) odbiorniki dużej mocy, których jednoczesna praca byłaby nadmiernym obciążeniem dla instalacji. Potencjometrem nastawiana jest odpowiednia wartość poboru prądu w obwodzie priorytetowym, powyżej której przekaźnik odłącza obwód mniej istotny. Spadek poboru prądu w obwodzie priorytetowym poniżej nastawionej wartości spowoduje automatyczne załączenie obwodu niepriorytetowego. Jeżeli natomiast załączony jest już odbiornik priorytetowy, przekaźnik uniemożliwi załączenie odbiornika zdefiniowanego jako mniej istotny.

Przekaźniki bezpieczeństwa

Przekaźniki bezpieczeństwa służą do zapewnienia odłączenia zasilania od elementów instalacji w nagłej sytuacji zagrożenia. Aby spełniać swoje funkcje, przekaźniki bezpieczeństwa muszą zawierać co najmniej dwa wewnętrzne przekaźniki o przełączaniu wymuszonym oraz możliwość kontroli dodatkowych obwodów.